مجموعهای از قواعد و دستورالعمل های استانداردسازی شده جهت انجام معاملات تجاری بین المللی به صورت واضح و شفاف تعیین شدهاند که اینکوترمز یا International Commercial Terms نام دارند. اصطلاحات اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی برای اولین بار در سال 1396 تدوین شدند و مجموعهای از اصطلاحات تجارت و بازرگانی بین المللی هستند که به منظور شفافیت در حقوق، تعهدات و هزینهها وضع شدهاند و به امور حمل و نقل، تحویل کالا و سایر وظایف تجاری مربوط هستند. از آنجا که Incoterms از مهمترین اصطلاحات گمرکی است، با ایران ترخیص همراه باشید تا به معرفی انواع قواعد و گروههای اینکوترمز در رابطه با حمل و نقل کالا بپردازیم.
به طور کلی اینکوترمز (Incoterms) چیست؟
برای اینکه بهتر با مفهوم و کاربرد اینکوترمز آشنا شوید، در ابتدا باید بدانید این اصطلاح گمرکی مخفف سه واژه International Commercial Terms است و به معنی اصطلاحات بین المللی بازرگانی تعریف شده است. اصطلاحات اینکوتر به مراحل و روشهای حمل و نقلی اشاره دارند که کالا از لحظه تولید تا زمان رسیدن به خریدار طی میکند. انواع گروههای اینکوترمز تمامی حالتها و روشهای متفاوت رسیدن کالا به صاحب آن را شامل میشوند و این اصطلاحات به صورت بین المللی تعریف شدهاند و در تمامی کشورها مشترک هستند.
هر یک از قواعد اینکوترمز شرایط، هزینهها، حالتها و مسئولیتهایی را در برمیگیرند که طرفین معامله تجاری با توافق یکی از آنها موظف به انجام شرایط تعیین شده هستند؛ به همین دلیل معرفی انواع اینکوترمز به شما در انتخاب بهتر به عنوان خریدار یا فروشنده کمک خواهد کرد. براساس قواعد Incoterms، هر کدام از روشهای حمل و نقل مورد توافق، مسئولیتها و هزینههای مختلفی را شامل میشوند که با تعیین این شرایط توانستهاند به تسهیل تجارتهای بین المللی و ارتباط بهتر بازرگانان با یکدیگر کمک کند. از آنجا که این قواعد توسط اتاق بازرگانی بین المللی تدوین میشوند، ICC هر 10 سال یکبار اینکوترمز را مورد بررسی و ارزیابی جهت ایجاد تغییر و اصلاح قرار میدهد .
معرفی انواع اصطلاحات تعریف شده در اینکوترمز
اصطلاحات مناسب برای انواع روشهای حمل و واژگان مناسب برای باربری دریایی و کشتیرانی، دو دسته اصلی مجموعه اصطلاحات Incoterms هستند. موارد و اسامی زیر مفاهیم کلی از اصطلاحات رایج در زمینه حمل و نقل کالا هستند:
- Arrival: نقطهای که در آن پرداخت هزینه حمل و انتقال بار صورت میگیرد.
- Delivery: نقطهای در معامله است که مسئولیت نگهداری از کالا از فروشنده به خریدار انتقال مییابد.
- To clear for export: مرحلهای جهت دریافت گواهی ترخیص محموله صادراتی و اخذ مجوزهای صادرات کالا
- Freight Forwarder: شرکتی که مسئولیت حمل کالا یا مشارکت در انتقال آن را بر عهده دارد.
- Terminal: انبار، گاراژ کانتینرها، پارکینگ، ترمینال بار جادهای، هوایی یا ریلی و هر مکان سرپوشیده و غیر سرپوشیده
- Free: با ذکر این اصطلاح در قرارداد، صادر کننده متعهد میشود تا محموله را به نقطهای که از آنجا مورد انتقال قرار میگیرد، برساند.
- Carrier: هر فردی که طبق قرارداد مسئولیت حمل و نقل با قطار، هوا، دریا، جاده، رودخانه یا ترکیبی از آنها را بر عهده دارد.
EXW چیست؟
در این شیوه از حمل و نقل، تحویل کالا در محل کار صورت میگیرد و فروشنده کمترین تعهدات و خریدار بیشترین تهدات را جهت انجام امور تجاری مربوط به کالا دارد. با توجه به EXW، محل دقیق دریافت محموله مانند کارخانه یا انبار توسط فروشنده در اختیار خریدار قرار میگیرد و پس از تحویل کالا فروشنده هیچ مسئولیتی درخصوص ترخیص کالا از گمرک، قرارداد حمل، بیمه و تمام ریسک و خسارات از لحظه بارگیری در مبدا تا انتقال به مقصد نهایی ندارد و مسئولیتها بر عهده خریدار کالا است. این روش به خریدارانی که امکان انجام امور و تشریفات گمرکی در کشور صادرکننده را ندارند، پیشنهاد نمیشود؛ اما میتواند برای تجارت داخلی که نیاز به امور گمرکی و ترخیص کالا ندارد، مناسب باشد.
FCA چیست؟
در معرفی انواع اصطلاحات اینکوترمز باید با اصطلاح FCA نیز آشنا شوید. FCA یا Free Carrie به معنای تحویل کالا توسط فروشنده به خریدار در محلهای معین در کشور مبدا میباشد. در این قاعده، فروشنده موظف است کالا را در مکانی در کشور مبدا تحویل دهد و نقطه انتقال مالکیت کالا میتواند هر نقطه در کشور صادر کننده باشد. با رسیدن محموله به نقطه مورد نظر از کشور مبدا، گواهی بازرسی نیز صادر خواهد شد و پس از آن تا انتهای مسیر مسئولیت تمام امور نظیر پرداخت کرایه حمل و نقل و انتخاب شرکت حمل کننده بر عهده واردکننده کالا خواهد بود.
FOB چیست؟
در این مورد از انواع اینکوترمز ، تحویل کالا بر روی عرشه کشتی صورت میگیرد و به این معنی است که محموله به خریدار روی عرشه کشتی تحویل داده میشود تا خریدار بتواند در بندر حمل ذکر شده در قرارداد، محموله خریداری شده را دریافت کند. هنگامی که کالا بر روی عرشه قرار میگیرد، مسئولیت نگهداری و ریسک خسارت به آنها از فروشنده به خریدار متنقل خواهد شد و پس از آن صاحب کالا وظیفه پرداخت تمام هزینهها را به عهده میگیرد.
این قاعده فقط برای انتقال کالا از طریق حمل دریایی یا آبهای درون سرزمینی کاربرد دارد و براساس این قرارداد، طرفین معامله توافق کردهاند کالا را بر روی عرشه کشتی تحویل بگیرند. علاوه بر این، در نوع ترم FOB از اصطلاحات اینکوترمز فقط وظیفه ترخیص بار صادراتی بر عهده فروشنده است و تمام مسئولیتهای ترخیص کالای وارداتی بر عهده خریدار خواهد بود. عقد قرارداد بیمه نیز بر عهده خریدار است و فروشنده مسئولیتی در این قبال ندارد.
FAS چیست؟
یکی دیگر از اصطلاحات در لیست معرفی انواع اصطلاحات اینکوترمز ، FAS یا Free Alongside Ship به معنای تحویل کالا در کنار کشتی است. در این شیوه از قرارداد حمل و نقل، فروشنده باید کالا و فاکتور خرید را براساس قرارداد فروش تهیه و ارائه کند و با قرار دادن محموله در کنار کشتی که خریدار تعیین کرده است، طبق تاریخ مقرر کالا را به خریدار تحویل دهد.
در قاعده FAS ریسک خسارات پس از تحویل کالا در کنار کشتی از صادر کننده به وارد کننده منتقل خواهد شد و تنها برای حمل و نقل دریایی و آبی کاربرد دارد. برابر خرید بیمه باربری، فروشنده و خریدار هیچ مسئولیتی ندارد و هرکدام از آنها میتوانند برای ریسکهای خود بیمه نامه دریافت کنند.
CFR چیست؟
قیمت کالا و کرایه حمل در بندر مقصد، CFR یا Cost and Freight نامیده میشود. در این نوع از قواعد اینکوترمز ، فروشنده باید کالا را در بندر مقصد بر روی کشتی به خریدار تحویل دهد و مسئولیت پرداخت کرایه حمل تا بندر مقصد و انتخاب شرکت حمل کننده بین المللی بر عهده فروشنده میباشد. باید بدانید در این قاعده انتخاب شرکت بیمه توافقی است و طرفین قرارداد میتوانند با تصمیم خود، مسئولیت انتخاب شرکت بیمه را به خریدار یا فروشنده واگذار کنند؛ اما توجه داشته باشید در هر دو حالت پرداخت هزینه بیمه با فروشنده کالا است.
CIF چیست؟
قیمت کالا، هزینه حمل و نقل تا بندر و هزینه بیمه در این روش باید ذکر شوند. در اصطلاح CIF فروشنده بار را بر روی عرشه کشتی به خریدار تحویل میدهد و موظف است هزینه حمل و بیمه تا بندر مقصد را نیز پرداخت کند. از این قاعده فقط برای حمل دریایی یا آبهای درون سرزمینی میتوان استفاه کرد. دو بندر در روش سیف مهم هستند؛ بندرهایی که کالا در آنها به خریدار تحویل داده میشود و بندرهایی که مقصد کالا هستند در این نوع از قواعد اینکوترمز حائز اهمیت هستند.
اگر محموله توسط چند وسیله نقلیه به مقصد ارسال شود، درصورت عدم ذکر شرایط در قرارداد، ریسک خسارت کالاها در شهر اول به واردکننده منتقل خواهد شد. علاوه بر این فروشنده باید پوشش بیمهای را در مقابل میزان خطر خریدار به خسارت دیدن کالا از بندر مبدا تا مقصد خریداری نماید و چنین شرایطی برای برخی از کشورها مانند کشور ما که الزام پوشش بیمهای محلی دارند، ممکن است مشکلاتی را به وجود آورد. همچنین باید بدانید در روش سیف وظیفه ترخیص کالای وارداتی بر عهده خریدار و ترخیص بار صادراتی بر عهده صادرکننده می باشد.
CPT چیست؟
CPT یا Carriage Paid To به معنای پرداخت کرایه حمل تا مقصد تعریف شده و دارای دو نقطه مهم در مسیر حمل و نقل است. در معرفی انواع اصطلاحات اینکوترمز باید بدانید دو نقطه CPT از آن جهت حائز اهمیت هستند که ریسک و هزینه انتقال کالا در دو نقطه متفاوت منتقل میشود و طرفین قرارداد لازم است بدانند دو نقطه تحویل کالا و ریسک به خریدار و محل تعیین شده در مقصد باید به طور کاملا واضح و شفاف در قرارداد ذکر شوند.
از این قاعده میتوان در تمامی روشهای حمل و نقل کالا نظیر دریایی، زمینی، هوایی و ریلی استفاده کرد و تفاوت میان نقطه پایان هزینهها و نقطه انتقال مسئولیتها، از ویژگیهای اصطلاح CPT است. علاوه بر این، محل مورد نظر در مقصد باید به طور دقیق در قرارداد مشخص شود تا صادرکننده طبق قرارداد توافق شده هزینههای تخلیه کالا در مقصد نهایی را بپردازد.
CIP چیست؟
اصطلاح CIP یا Carriage and Insurance Paid To به معنای پرداخت کرایه بیمه و حمل تا مقصد تعیین شده میباشد و بسیار شبیه به نوع CPT از انواع اینکوترمز میباشد. تمام موارد و شرایطی که در قرارداد CPT بررسی کردیم، برای CIP نیز صدق میکنند با این تفاوت که در CPT انتخاب شرکت بیمه با توافق طرفین صورت میگیرد؛ اما در قاعده CIP هزینه بیمه و انتخاب شرکت به صورت اجباری بر عهده صادر کننده یا فروشنده میباشد.
DPU چیست؟
اصطلاح DPU یا Delivered at Place Unloaded به معنای تحویل کالا در مقصد به شکل تخلیه شده از وسیله نقلیه تعریف شده است و از ویژگیهای این روش میتوان به نبود ضرورت جهت تحویل محموله در یک ترمینال حمل و نقل اشاره کرد و کالا در مقصد مورد نظر نیز امکان تخلیه دارد. علاوه بر این محل مقصد ارسال کالا میتواند ترمینال، انبارهای گمرکی یا انبار صاحب کالا باشد.
DAP چیست؟
در معرفی انواع اصطلاحات اینکوترمز ، لازم است با DAP یا Delivered at Place که به معنی تحویل کالا در نقطههای تعیین شده در کشور مقصد و ذکر نام محل مقرر است نیز آشنا شوید. از این قاعده میتوان برای تمام روشهای حمل و نقل یا فرایندهایی با بیش از یک وسیله حمل استفاده کرد و فروشنده مسئولیت هماهنگی تمام امور حمل و تحویل کالا، تخلیه بار و آماده سازی آن را بر عهده دارد. خوب است بدانید در DAP، پرداخت مالیات و پوشش بیمه بر عهده صادر کننده نیست.
DDP چیست؟
این اصطلاح اینکوترمز نیز به معنای تحویل کالا از فروشنده به خریدار در انبار صاحب کالا در کشور مقصد بعد از پرداخت حقوق و عوارض ورودی میباشد و مخفف Delivered Duty Paid است. DDP تنها قاعدهای است که فروشنده موظف به تحویل کالا در مقابل انبار خریدار است و مسئولیت تمام تشریفات گمرکی، ترخیص کالا از گمرک و پرداخت هزینههایی همچون حقوق و عوارض ورودی بر عهده فروشنده است
.
نکاتی درباره FAS ،FCA ،FOB و EXW
در همه اصطلاحات اینکوترمز مربوط به دو گروه F، انتخاب شرکت حمل و نقل بین المللی به طور پیش فرض بر عهده خریدار میباشد و پرداخت کرایه حمل نیز با واردکننده یا خریدار است. علاوه بر این در تمام اصطلاحات مربوط به دو گروه E و F، انتقال مسئولیتها زمانی رخ میدهد که محموله هنوز در کشور مبدا است. بین تمام این اصطلاحات، در قاعده EXW، انجام امور و تشریفات گمرکی با خریدار میباشد و در سایر گروهها این مسئولیت بر عهده فروشنده است.
نکاتی مهم در رابطه با اصطلاحات CIF TCFR ،CRT و CIP در اینکوترمز
لازم است درخصوص اصطلاحات اینکوترمز بدانید که در تمام موارد گروه C انتخاب شرکت حمل و نقل بین المللی با فروشنده یا صادر کننده میباشد؛ اما در دو گروه CFR و CPT انتخاب شرکت بیمه با توافق طرفین قرارداد انتخاب میشود و در دو گروه CIF و CIP انتخاب شرکت بیمه تنها بر عهده فروشنده کالا است. بنابراین هر شیوه قرارداد جهت حمل و انتقال کالا نکات و شرایط خاص خود را دارد و لازم است طرفین معاملات تجاری با آگاهی کافی نسبت به ذکر شرایط و انتخاب شیوه حمل محموله اقدام کنند.
نکات کلیدی درباره قواعد DDP ،DAP و DPU
در تمامی اصطلاحات این گروه از انواع اینکوترمز ، نقطه انتقال مسئولیت در یکی از نقاط کشور مقصد میباشد و هیچ حق انتقالی خارج از محدوده گمرکی مقصد نهایی صورت نمیگیرد. علاوه بر این لازم است بدانید در بین این اصطلاحات اینکوترمز فقط در گروه DDP، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی و ترخیص کالا از گمرک مقصد نهایی بر عهده فروشنده است.
مقررات و قوانین اینکوترمز
در راستای تجارت بین المللی قوانینی وجود دارد که به آن قوانین اینکوترمز گفته می شود. این کلمه که ترکیبی از سه کلمه International Commercial Terms می باشه به معنای اصطلاحات بین المللی بازرگانی است و در واقع این مجموعه قوانین وظایف خریداران و فروشندگان را در زمینه تجارت و معامله های بین المللی روشن می سازد. قوانین اینکوترمز در چند دسته اصلی و چند دسته فرعی تقسیم بندی می شوند. از جمله قوانین و مقررات اینکوترمز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- قوانین گروه E: بر اساس قوانین این گروه فروشندگان در تجارت های بین المللی وظیفه دارند محموله های تجاری را در همان منطقه محل فعالیت خود به خریداران تحویل دهند.
- قوانین گروه F: بر اساس قوانین گروه F فروشندگان موظف اند محموله های تجاری فروخته شده را در محلی که خریدار تعیین کرده است به او تحویل دهند.
- قوانین گروه C: بر اساس این قوانین فروشنده محموله تجاری تنها وظیفه حمل و نقل محموله را از مبداء به مقصد بر عهده می گیرد و مسئولیتی در برابر حوادث و اتفاقاتی که ممکن است در طول مسیر حمل و نقل برای محموله تجاری ایجاد شود بر عهده ندارد.
- قوانین گروه D: بر اساس قوانین گروه D فروشنده محموله تجاری موظف است نه تنها حمل و نقل محموله تجاری را از کشور مبداء به کشور مقصد بر عهده بگیرد، بلکه مسئولیت تمامی حوادث، آسیب ها و اتفاقاتی که ممکن است در طول مسیر حمل و نقل برای محموله تجاری ایجاد شود بر عهده فروشنده می باشد.
ریسک
یکی از مواردی که در راستای قوانین اینکوترمز به ان توجه و پرداخته می شود اصطلاح ریسک می باشد. با توجه به قوانین اینکوترمز در تجارت بین المللی مشخص می شود که از بین فروشنده و خریدار در یک معامله ی تجاری، کدام یک از طرفین معامله باید ریسک خطرات احتمالی را در هنگام تحویل محموله تجاری به خریدار بپذیر و این ریسک چه زمانی از فروشنده به خریدار منتقل می شود. همچنین ریسک خطرات احتمالی موجود در هنگام حمل و نقل محموله تجاری از کشور مبدأ به سمت کشور مقصد بر عهده کدام یک از طرفین معامله می باشد.
هزینه
در روند تجارت بین المللی هزینه های گوناگونی همچون هزینه حمل و نقل محموله تجاری از کشور مبداء به کشور مقصد، هزینه بیمه نامه، هزینه تخلیه و بارگیری، هزینه بازرسی کالا و … وجود دارد که باید یکی از طرفین معامله این گونه هزینه ها را پرداخت نمایند. امروز وجود قوانین اینکوترمز کار را برای فروشندگان و خریداران آسان نموده است، زیرا بر امروزه بر اساس این قوانین مشخص می شود که پرداخت این گونه هزینه بر عهده کدام یک از طرفین معامله می باشد و فردی که باید این هزینه ها را متقبل شود چگونه باید اقدام به پرداخت آن نماید.
مسئولیت ها
برای این که یک معامله تجاری به درستی بین فروشنده و خریدار منعقد شود هر دو طرف معامله باید مدارک و مجوزهایی را در این راستا تهیه نمایند که از جمله این مدارک و مجوزها می توان به مواردی چون مجوز صادرات محموله تجاری، مجوز واردات محموله تجاری، بیمه نامه، گواهی بازرسی کالا و … اشاره کرد. در واقع این مسئولیت ها بر عهده یکی از طرفین یا هر دو قرار می گیرد، حال خریدار و فروشنده می توانند با استفاده از قوانین اینکوترمز این گونه مسئولیت ها را به راحتی بین یکدیگر تقسیم نماید تا مدارک مورد نیاز جهت داشتن یک تجارت کاملا قانونی تهیه شود.
مزایای اینکوترمز
وجود قوانین اینکوترمز در روند تجارت بین المللی می توان مزیت های زیادی هم برای خریداران و هم برای فروشندگان را به دنبال داشته باشد. به طور کامل قوانین اینکوترمز از ۱۱ قانون اصلی و تعدادی قانون فرعی تشکیل شده است، به گونه ای که تمامی مسئولیت ها و وظایف خریداران و فروشندگان را با توجه به تمامی شرایط معامله مشخص می کند و باعث می شو درصد ابهام این افراد در رابطه با قوانین و مسئولیت ها کاهش پیدا کند. همچنین وجود قوانین اینکوترمز باعث می شود که خریداران و فروشندگان محموله های تجاری پاسخ بسیاری از سوالات خود را در زمینه تجارت بین المللی به دست آورند.
مزیت پیروری از قوانین اینکوترمز در تجارت این است که این قوانین با بیانیه هایی که دارد تعیین می کند:
- فروشنده چگونه کالا و فاکتور فروش را تهیه نماید و خریدار چه مبلغی را باید پرداخت نماید.
- فروشنده محموله تجاری را کی و در کجا باید به خریدار تحویل دهد و ریسک تجارت را به او منتقل کند.
- وظیفه تهیه مدارک مورد نیاز جهت واردات و صادرات محموله تجاری بر عهده کدام یک از طرفین می باشد.
- و ….
در صورت استفاده نکردن اینکوترمز چه اتفاقی خواهد افتاد؟
قوانین اینکوترمز همان طور که در بالا به آن اشاره شد قوانینی در خصوص حمل و نقل محموله های تجاری از کشور مبداء به سمت کشور مقصد می باشد که استفاده از آن مزایای زیادی را برای هر فروشندگان و خریداران محموله های تجاری به دنبال دارد و هزینه ها و مسئولیت هایی را که در این راستا وجود دارد را به درستی بین خریدار و فروشنده تقسیم می کند، حال در صورتی که تاجران از این قوانین در روند تجارت خود استفاده نکنند، نمی توانند از این مزایا برخوردار شوند و در صورت نداشتن اطلاعات کافی ممکن است تجارت افراد با مشکلات و ضرر و زیان همراه باشد.
کلام پایانی
اصطلاحات تجاری بین المللی یا اینکوترمز مجموعهای از قواعد و شرایط هستند که توسط اتاق بازرگانی وضع میشوند و با استفاده از این قواعد، وظایف طرفین معاملات به صورت کاملا شفاف و واضح بیان میشود
اصطلاحات اینکوترمز به چند گروه تقسیم بندی میشوند؟
اصطلاحات اینکوترمز به چهار گروه F، C، D و E تقسیم بندی میشوند و هر گروه شرایط مشخصی را برای فروشنده و خریدار طی معاملات تعیین میکنند.
مسئولیت امور گمرکی در روش DDP بر عهده کیست؟
در روش DDP، مسئولیت انجام امور گمرکی، ترخیص کالا و پرداخت حقوق و عوارض ورودی بر عهده فروشنده است.
CPT در کدام روشهای حمل و نقل کاربرد دارد؟
یکی از ویژگیهای CPT، قابل استفاده بودن در قراردادهایی با هر روش حمل و نقل اعم از دریایی، زمینی، هوایی و ریلی است.
در دو گروه CFR و CPT از اینکوترمز، انتخاب شرکت بیمه با چه کسی است؟
در این دو گروه از اصطلاحات اینکوترمز، انتخاب شرکت بیمه با توافق دو طرف قرارداد (خریدار و فروشنده) صورت میگیرد.
به اپلیکیشن اندرویدی امجد پویش، نخستین اپلیکیشن اختصاصی حمل و نقل، لجستیک و بازرگانی کشور بپیوندید. https://amjadpoyesh.com/dl-app