تاریخچه انواع حمل و نقل ریلی در ایران
ایران دارای 10460 کیلومتر طول خط راه‌آهن بوده این مقدار در طی 100 سال ساخته شده است. ایران دارای موقعیت جغرافیایی بی‌نظیری است. به گونه‌ای که بهترین راه ارتباطی اروپا به خاور دور به شمار می‌آید و بسیاری از کشورهای استعمارگر در صده‌های اخیر از راه ایران برای عظیمت به هندوستان استفاده می‌کردند. متاسفانه سیاست‌های غلط و بافت فرسوده صنعت ریلی کشور این اجازه را نداده است تا از این صنعت پر رونق بهره‌های بین المللی را ببریم..
صنعت حمل و نقل ریلی کشور نتوانسته به خوبی انتظارات مردم را برآورده کند؛ به گونه‌ای که علی‌رغم افزایش قیمت تعرفه‌ها و بلیط‌ها هنوز کیفیت قطارها تغییری نکرده و همین امر موجب شده است تا مسافران سایر روش‌های حمل و نقل را ترجیح دهند. اما، حمل و نقل ریلی کشور در طی سال‌های اخیر یک موفقیت بزرگ کسب کرده و آن هم اینکه بسیاری از تاجران برای ارسـال کالاهای خود از قطارهای باربری استفاده کرده‌اند.
این موضوع باعث شده است تا بسیاری از شرکت‌های ترانزیت به فکر توسعه صنعت ریلی کشور بیفتند. این شرکت‌ها با واردات انواع واگن‌های پیشرفته صنعت حمل و نقل کشور را رونق بخشیده‌اند.
حمل و نقل ریلی چگونه انجام می‌شود؟
حمل و نقل از طریق راه‌آهن تحت شرایط خاصی انجام می‌شود. برای جابجایی کالاها از واگن‌های باری مخصوصی استفاده می‌شود که هر کدام وظیفه منحصربفردی دارند. واگن‌های باری از نظر شکل ظاهری دارای انواع مختلفی هستندکه به شرح ذیل میباشند.
واگن‌های مسطح
از واگن‌های مسطح در انواع حمل و نقل ریلی استفاده می‌شود. از این واگن‌ها برای حمل ماشین‌آلات و کالاهای سنگین که دارای طول زیادی هستند، استفاده می‌شود. کالاهایی نظیر میلگرد، قطعات آهنی و تیرآهن که با واگن‌های مسطح دو محوره، چهار محوره و یا شش محوره حمل می‌شوند.
واگن‌های مسقف
این واگن‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از قرارگیری کالاها، درب آن بسته و پلمپ شود. اینکار باعث می‌شود تا کالاها از هر گونه آسیبی به دور باشند. برخی از کالاهایی که در برابر نور خورشید، اکسیژن و رطوبت مقاوم نیستند از طریق این واگن‌ها جابجا می‌شوند. معمولا، این واگن‌ها به دو صورت دو محوره و چهار محوره ساخته می‌شوند.
واگن‌های لبه‌کوتاه و لبه‌بلند
از این واگن‌ها در انواع حمل و نقل ریلی استفاده می‌شود. از واگن‌های لبه‌کوتاه در حمل آهن‌آلات و مصالح ساختمانی و از واگن‌های لبه‌بلند در حمل مواد معدنی و کالاهای صنعتی استفاده می‌شود. این واگن‌ها توانایی حمل بارهای سنگین را داشته و در بسیاری از موارد چندین تن بار را با خود حمل می‌کنند.
واگن‌های مخزن
یکی دیگر از واگن‌هایی که در صنعت حمل و نقل ریلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، واگن‌های مخزن هستند. این واگن‌ها نیز مانند سایر واگن‌های دیگر در دو نوع دو محوره و چهار محوره ساخته می‌شوند. از این واگن‌ها در حمل سوخت و انواع مایعات استفاده می‌شود. بسیاری از تاجران برای حمل چنین کالاهایی با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند که وجود واگن‌های مخزنی نگرانی آن‌ها را از بابت حمل کالاهای مایع برطرف کرده است. این کالاها در کمترین زمان ممکن به مقصد خواهند رسید.
واگن‌های یخچالی
از دیگر واگن‌هایی که در انواع حمل و نقل ریلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، واگن‌های یخچالی هستند که برای حمل انواع مواد فاسدشدنی نظیر لبنیات، گوشت، سبزیجات و غیره کاربرد دارند. این واگن‌ها دارای سیستم خنک‌کننده حرفه‌ای هستند و در طول سفر درجه حرارت یخچال به طور اتوماتیک تنظیم می‌شود.
دسترسی آزاد به شبکه حمل و نقل ریلی
وزارت راه و شهرسازی کشور به منظور افزایش سهم حمل و نقل ریلی اقدام به جذب سرمایه‌گذاران خصوصی کرده است. همانطور که تمام افراد جامعه حق استفاده از جاده‌ها و اتوبان‌ها را دارند، امکان استفاده از حمل و نقل ریلی نیز برای عموم آزاد است؛ به گونه‌ای که پس از عقد قرارداد تجاری با وزارت راه و شهرسازی و رعایت قوانین مربوطه، می‌توان از امکانات شبکه ریلی کشور استفاده کرد.
کافیست هنگام عقد قرارداد نوع فعالیت خود را مشخص و با پرداخت اجاره سالیانه از خطوط ریلی کشور استفاده شخصی کرد. بسیاری از شرکت‌های مسافربری با خرید واگن‌های مسافربری و باربری به جرگه انواع حمل و نقل ریلی نظیر مسافربری، باربری و گردشگری می‌پیوندند. این شرکت‌ها موظفند تمام قوانین مربوط به حفظ ایمنی، بیمه، مالیات و سایر مقررات را رعایت کنند. در مقابل نیز دولت وظیفه دارد تا تمام امکانات را برای عبور و مرور قطارها فراهم کند و شرایط حمل و نقل را توسعه ببخشد. در صورتی که دولت به تعهدات خود در این زمینه عمل نکند، شرکت خصوصی می‌تواند با تنظیم شکایت از او طلب خسارت کند.
چه مدارکی برای حمل کالا از طریق راه‌آهن نیاز است؟
برای انتقال کالا از طریق شرکت‌های حمل و نقل ریلی کالا باید تمام اسناد مربوطه را تهیه و تمام برگه‌های مورد نیاز را تکمیل کرد. بسیاری از شرکت‌های ترابری علاوه‌بر قوانین دولتی، یک سری قوانین شخصی نیز به قرارداد اضافه می‌کنند که باید آن‌ها را امضا کرد. در غیر این صورت شرکت مربوطه کالاهای شما را به مقصد ارسال نخواهد کرد. به طور کلی قراردادهای مربوطه شامل نام، مشخصات کالا، نشانی فرستنده و گیرنده، بیمه و غیره می‌شود. در این قراردادها تمامی مبالغ و شرایط ارسال قید می‌شوند و در صورتی که شرکت ترابری به یکی از آن‌ها عمل نکند موظف به جبران خسارت خواهد شد.
پس از اینکه قرارداد فوق تنظیم شد، یک برگه بارنامه بین طرفین رد و بدل می‌شود. این برگه به عنوان سند بار بوده و در صورت مفقود شدن، شرکت ترابری هیچ مسئولیتی در قبال کالاهای شما به گردن نمی‌گیرد. در برخی از مواقع شرکت ترابری با وجود آسیب رساندن به کالاهای مشتری هیچ خسارتی را پرداخت نکرده است؛ چراکه برگه بارنامه از سوی مشتری گم شده و شرکت از این فرصت برای تبرئه خود نهایت بهره را برده است.
از این رو، توصیه می‌شود هرگز این برگه را گم نکنید. یکی دیگر از مسائلی که هنگام عقد قرارداد باید به آن توجه داشت، تنظیم بیمه‌نامه است. طبق قوانین دولتی، تمام شرکت‌های حمل و نقل ریلی موظف به ارائه بیمه‌نامه به مشتریان هستند. اگر شرکتی از ارائه آن طفره رفت می‌توانید مراتب را به سمع نهادهای ذیربط برسانید.
مزایای استفاده از انواع حمل و نقل ریلی
حمل و نقل ریلی دارای مزایای بی‌نظیری نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل زمینی است که به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
عوارض کمتر زیست‌محیطی: یکی از مهمترین مزایای حمل و نقل ریلی امکان استفاده از سوخت‌های غیر فسیلی است. این امر موجب صرفه‌جویی در مصرف سوخت می‌شود؛ به گونه‌ای که مصرف انرژی در قطارها حدود یک ششم کمتر از کامیون‌های باربری است.
آلودگی کمتر: آلودگی صوتی یکی از بزرگترین معضلات جامعه بوده و تمام خودروهای باربری با ایجاد آلودگی‌های زیاد باعث تخریب محیط‌زیست و شکایت مردم شده‌اند. حمل و نقل ریلی به دلیل اینکه در حومه شهر و حتی در خارج از سطح شهر انجام می‌شود، هیچگونه آلودگی صوتی به همراه ندارد.
کاهش زمان توقف: یکی از مهمترین مزایای انواع حمل و نقل ریلی کاهش زمان توقف است. قطارها قابلیت این را دارند تا مسیرها را به طور یکسره و بدون توقف طی کنند. این امر باعث می‌شود تا کالاها در سریع‌ترین زمان ممکن به مقصد برسند.
